Kant Etik Nedir? Ahlakın Ciddi Hâliyle Komik Bir Yüzleşme
Hayat zor, kararlar zor, ama en zoru ne biliyor musunuz? Kant etiği anlamak. Çünkü bu konuyu anlamaya çalışırken bir yandan “Doğru olanı yap” diyor, bir yandan da “Ama sadece doğru olduğu için yap” diye ekliyor. Yani hem kahveni içerken geri dönüşüm kutusuna atman gerekiyor hem de bunu çevreci görüneceğin için değil, doğru olduğu için yapman lazım. Hazırsanız, gelin ahlakın bu ciddi ama komik dünyasına birlikte dalalım. Çünkü Kant etik teorisi biraz matematik gibi: İlk başta karmaşık gelir ama bir çözdün mü, hayat boyu kullanırsın!
Etik, Ama Kant Usulü: “İyiyi İyi Olduğu İçin Yap”
Kant’a göre etik, dışsal sonuçlarla ya da kişisel çıkarlarla ilgili değildir. Yani “Şunu yaparsam herkes beni sever” diye düşünüyorsanız, Kant size şöyle bakar 👀 ve “Yanlış kapıdasın dostum” der. Ona göre ahlak, sonuçlara göre değil, niyetlere göre değerlendirilir.
En temel ilke de “kategorik imperatif”tir. Bu süslü tabiri daha gündelik hâle çevirelim: “Öyle davran ki, eylemin herkes için geçerli evrensel bir yasa olabilsin.” Yani bir kere yalan söylersen ve bunu herkes yaparsa, toplumda kimse kimseye güvenemez. Dolayısıyla doğru olanı yap, çünkü doğru olan odur — başka sebeplerle değil.
Bu, bir nevi “ahlakın koşulsuz emri”dir. Kant’ın dünyasında ahlak, pazarlık yapılacak bir şey değildir. “Ama o da bana yaptı” gibi bahaneler geçerli değildir. Ahlak, tıpkı sabah güneşin doğması gibi, koşulsuz ve evrensel olmalıdır.
Erkeklerin Bakışı: “Sorun Analizi Yap, Planı Çiz, Doğruyu Uygula”
Erkek bakış açısı genellikle bu konuya daha stratejik ve çözüm odaklı yaklaşır. Kant etiği bir proje planı gibi görür:
1️⃣ Eylem ne?
2️⃣ Evrensel yasa olur mu?
3️⃣ Ahlaki mi, değil mi?
Mesela bir erkek, markette ödeme yapmadan çıkmayı düşünürse önce analiz eder: “Eğer herkes bunu yaparsa market sistemi çöker → sonuç: ahlaki değil.” Yani Kant etiği bir nevi “ahlak algoritması” gibidir. Hata payı yok, sonuç kesin.
Bu yaklaşım pratik görünse de bazen fazlasıyla mekanik olabilir. Çünkü Kant’ın dünyasında bile her durumun içinde insani bir hikâye vardır.
Kadınların Bakışı: “Empati Kur, İlişkilere Bak, Doğruyu Hissederek Bul”
Kadın bakış açısı ise etik meseleye daha duygusal ve ilişki odaklı yaklaşır. “Eylemin evrensel yasa olup olmayacağını” düşünürken aynı zamanda “Bu davranış ilişkilerimi nasıl etkiler?”, “İnsanlara nasıl hissettirir?” gibi soruları da sorar.
Mesela bir kadın, bir arkadaşına gerçeği söyleyip söylememeyi düşünürken sadece “evrensel yasa” açısından değil, arkadaşının duygularını da hesaba katar. Yine doğruyu yapar ama bunu bir insana dokunarak yapar. Bu da Kant etiğini biraz daha “insani” hâle getirir.
Yani erkekler Kant’ı bir Excel tablosuna dönüştürürken, kadınlar onu bir ilişki romanı gibi okur. Sonuç aynı: Doğruyu yap. Ama yolculuk biraz daha renkli olur.
Gündelik Hayatta Kant Etiği: Kahve, Trafik ve WhatsApp
Kant etiğini anlamak için illa felsefe kitabı okumanız gerekmez. Günlük hayat da örneklerle doludur.
☕ Kahve alırken: Sıraya kaynak yapmazsınız çünkü herkes yaparsa sıra sistemi çöker.
🚦 Trafikte: Kırmızıda geçmezsiniz çünkü herkes geçerse kaos çıkar.
📱 WhatsApp’ta: Mesaja yalan cevap vermezsiniz çünkü güven ilişkisi bozulur.
Her eylemde aslında küçük bir Kant testi vardır. “Eğer herkes böyle yapsa, dünya daha iyi mi olur, daha kötü mü?” sorusu, onun etiğinin özüdür.
Kant’ın Mizahi Yanı: Robot Gibi Davran, Ama İnsan Kal
Kant etik anlayışı bazen robot gibi görünür: Emirler açık, kurallar net, duygular ikinci planda. Ama aslında onun amacı insanı makineleştirmek değil, insanın en yüksek ahlaki potansiyeline ulaşmasını sağlamaktır. Çünkü Kant’a göre insan, aklını kullanabildiği için değerlidir ve bu akıl da doğruyu seçebilme gücünü getirir.
Şimdi top sizde: Sizce “doğruyu doğru olduğu için yapmak” günümüz dünyasında hâlâ mümkün mü? Yoksa modern hayat bizi küçük pragmatistlere mi dönüştürdü? Yorumlarda buluşalım ve birlikte ahlakın en ciddi hâline biraz mizah katalım! 😄